Wspólnota mieszkaniowa zawarła umowę na ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszystkich członków zarządu, zarówno pełniących tę funkcję w przeszłości, jak i tych przyszłych. Ubezpieczenie ma charakter otwarty, tzn. obejmuje wszystkie roszczenia związane z zarządzaniem wspólnotą, bez wskazania imiennie osób ubezpieczonych. Polisa ma charakter bezimienny, co oznacza, że osobami ubezpieczonymi są osoby pełniące w okresie objętym ubezpieczeniem funkcję członków zarządu, ubezpieczeni nie są imiennie wymienieni w polisie.
Zakres obowiązków, uprawnień decyzyjnych i odpowiedzialności osób objętych ubezpieczeniem z polisy jest różny. Każda z nich działa w zakresie swojej specjalizacji. Nie jest to jednak usankcjonowane aktem wewnętrznym, ale przyjętą praktyką. Rozgraniczenie opłaty za ubezpieczenie w odniesieniu do poszczególnych zakresów odpowiedzialności osób objętych tym ubezpieczeniem nie jest możliwe.
Składkę ubezpieczeniową dla zakresów ochrony wskazanych w umowie ubezpieczenia uiszcza w całości wspólnota. Do chwili zaistnienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem ubezpieczyciel nie zna danych osobowych osób ubezpieczonych. W trakcie trwania ubezpieczenia zbiór osób objętych ubezpieczeniem może ulec zmianie. Identyfikacja osób ubezpieczonych następuje po zgłoszeniu roszczenia z chwilą wpłaty świadczenia przez ubezpieczyciela. Czy nieodpłatne świadczenie ustanowione na rzecz członków zarządu wspólnoty mieszkaniowej – w postaci objęcia ich ubezpieczeniem OC – stanowi dla nich przychód i tym samym rodzi obowiązek uwzględnienia tego przychodu w deklaracji PIT-11?
Zasada powszechności opodatkowania
Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania (art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych Dz.U. z 1991 r. Nr 80 poz. 350 ze zm., dalej: ustawa o PIT), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych z podatku oraz dochodów, od których zaniechano poboru podatku.
Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 2 ustawy o PIT). Za przychody należy uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.
Dla celów podatkowych nieodpłatne świadczenie obejmuje działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności osób, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku innej osobie mające konkretny wymiar finansowy.
Umowa ubezpieczenia
Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (art. 805 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny Dz.U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 ze zm., dalej: kc).
Ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. Ubezpieczony może nie być imiennie wskazany w umowie, chyba że jest to konieczne dla określenia przedmiotu ubezpieczenia (art. 808 § 1 kc). Roszczenie o zapłatę składki przysługuje ubezpieczycielowi wyłącznie przeciwko ubezpieczającemu. Zarzut mający wpływ na odpowiedzialność ubezpieczyciela może on podnieść również przeciwko ubezpieczonemu (art. 808 § 2 kc).
Cel umowy ubezpieczenia
Celem umowy ubezpieczenia jest udzielenie ubezpieczonemu ochrony na wypadek określonego w umowie ryzyka w zamian za zapłatę składki. Funkcja ochronna jest istotą każdej umowy ubezpieczenia. W konsekwencji opłacenie składki przez inną osobę niż ta, w której interesie majątkowym zawierana jest umowa, powoduje powstanie przychodu u osoby, na rzecz której zawierana jest umowa. Świadczenie nieodpłatne stanowi w tym przypadku ochrona ubezpieczeniowa na wypadek zaistnienia zdarzenia określonego w umowie ubezpieczenia.
Przychód z nieodpłatnego świadczenia
W świetle art. 11 ust. 1 ustawy o PIT wynika, że opodatkowaniu może podlegać tylko przychód ze świadczeń nieodpłatnych faktycznie otrzymanych. Ustalenie przychodu z tytułu otrzymania nieodpłatnego świadczenia wymaga wskazania osoby będącej beneficjentem świadczenia.
Skoro w analizowanej sprawie:
- krąg osób objętych ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej nie tworzy zbioru zamkniętego, ponieważ ubezpieczeniem są objęci także byli i przyszli członkowie zarządu,
- zakres obowiązków, uprawnień decyzyjnych oraz odpowiedzialności osób objętych ubezpieczeniem jest różny i niemożliwe jest ustalenie realnej wartości świadczenia na rzecz każdego z ubezpieczonych,
to opłacenie przez wspólnotę mieszkaniową składki z tytułu umowy bezimiennego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej członków zarządu nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Tym samym na wspólnocie mieszkaniowej – w związku z opłaceniem polisy – nie ciąży obowiązek naliczania i odprowadzania zaliczki na podatek dochodowy od składki ubezpieczeniowej zapłaconej z tytułu ubezpieczenia osób nią objętych.
Marcin Szymankiewicz
doradca podatkowy