Czym jest petycja, jak korzystać z nowego instrumentu prawnego? Czym różni się ona od skarg i wniosków? Ustawa o petycjach obowiązuje od 6 września br.
Ustawa z 11 lipca 2014 r. o petycjach (DzU z 2014 r. poz. 1195) określa zasady składania i rozpatrywania petycji oraz sposób postępowania organów w sprawach dotyczących petycji. Przedmiotem petycji może być żądanie w szczególności zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji. O tym, czy pismo jest petycją decyduje treść żądania, a nie jego forma zewnętrzna. Jest to reguła interpretacyjna dotycząca sytuacji, w której podmiot składający pismo nazwie je skargą lub wnioskiem. Petycja może być złożona przez obywatela, osobę prawną, jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub grupę tych podmiotów. Jej adresatem są organy władzy publicznej lub organizacje albo instytucje (np. stowarzyszenia, fundacje, spółki lub inne podmioty), które wykonują zadania zlecone przez administrację publiczną, ale tylko w zakresie tych zadań. W obu przypadkach ustawy nie wskazują zamkniętego katalogu spraw mogących być przedmiotem petycji. Aby zminimalizować w przyszłości spory z autorami pism kierowanych do urzędów, w administracji publicznej mają powstać wzory wniosków i petycji publikowane na stronach internetowych urzędów. Spory te mogą występować dość często, gdyż lektura ustawy o petycjach wskazuje wprost, że terminy przewidziane na rozpatrzenie petycji co do zasady są dłuższe, niż w przypadku wniosków. Petycja powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od jej złożenia, zaś sposób załatwienia jej nie może być przedmiotem skargi. Tworzenie wzorów będzie jednak miało sens tylko wtedy, gdy będzie w nich wskazana podstawa prawna. Po pierwsze, obywatel być może zapozna się z treścią przepisu, a po drugie, organ władzy publicznej w przypadku wątpliwości będzie miał wskazane wyraźnie, że jest to pismo, które ma być petycją, bowiem zarówno tytuł, jak i jej treść za tym przemawiają. W odróżnieniu instytucji petycji pomocą służy przepis wskazujący, że petycja powinna zawierać m.in. oznaczenie osoby ją składającej, jej adresata i wskazanie przedmiotu. Te elementy mogą pomóc w zakwalifikowaniu pisma, z którego nie wynika jednoznacznie, czy jest to petycja, czy wniosek. W ustawie o petycjach wskazuje się, że na stronie internetowej podmiotu rozpatrującego petycję lub urzędu go obsługującego niezwłocznie zamieszcza się informację zawierającą jej odwzorowanie cyfrowe (skan), datę jej złożenia oraz – w przypadku wyrażenia zgody na publikację danych osobowych – imię i nazwisko albo nazwę podmiotu wnoszącego lub podmiotu, w interesie którego jest ona składana. Informacja ta ma być niezwłocznie aktualizowana o dane dotyczące przebiegu postępowania, w szczególności dotyczące zasięganych opinii, przewidywanego terminu oraz sposobu jej załatwienia. Art. 11 ustawy wskazuje z kolei, że jeżeli w ciągu miesiąca od otrzymania petycji przez podmiot właściwy do jej rozpatrzenia składane są dalsze petycje dotyczące tej samej sprawy, podmiot właściwy może zarządzić ich łączne rozpatrywanie (petycja wielokrotna). W tym przypadku na stronie internetowej ogłasza się okres oczekiwania na dalsze petycje nie dłuższy niż 2 miesiące, licząc od dnia ogłoszenia. Na stronie internetowej ogłasza się też sposób załatwienia petycji.
Autor: Zbigniew Ćwikliński