W lipcu Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt nowej ordynacji podatkowej, która ma zastąpić obowiązującą już od 20 lat ustawę. Przyjrzyjmy się niektórym z projektowanych regulacji – zarówno tym, które dotychczas nie istniały w systemie polskiego prawa podatkowego, jak i tym, które znajdziemy w obecnej ordynacji podatkowej, lecz które mają ulec znaczącej modyfikacji.
Ordynacja podatkowa jest częścią ogólną prawa podatkowego, a więc zawiera unormowania wspólne dla wszystkich rodzajów podatków. Dotychczasowa ustawa obowiązuje od 20 lat i była już bowiem ponad 100 razy nowelizowana, a stopień ingerencji zmian ustawodawczych w tekst pierwotny uczynił całą regulację mało czytelną. Co więcej, Ministerstwo Finansów w ostatnim czasie przedstawiło projekty kilku nowych zmian w ordynacji podatkowej. Możemy więc założyć, że także zaprezentowany projekt ulegnie jeszcze modyfikacji na etapie prac parlamentarnych.
Pierwotny projekt nowej ordynacji podatkowej został przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego. Założeniem dla jej prac było przygotowanie nowego aktu prawnego, zbudowanego w taki sposób, aby zrównoważyć interesy podatników i fiskusa, tj. z jednej strony zagwarantować ochronę praw podatników i zwiększyć poczucie ich bezpieczeństwa, z drugiej zaś zapewnić efektywny pobór podatków.
Skuteczny pobór podatkowy
Skuteczny pobór podatków mają zapewnić przepisy wprowadzające nowe rodzaje postępowania podatkowego (postępowanie uproszczone, sprawa reprezentatywna, eliminacja postępowań dotyczących bagatelnych kwot podatku), czy też wprowadzenie przedawnienia poboru podatku. Ochrona praw podatnika ma być natomiast realizowana m.in. poprzez wprowadzenie nowych mechanizmów prawnych wzmacniających i chroniących podatnika w kontaktach z organami podatkowymi, tj. zasad ogólnych prawa podatkowego, konsensualnych formy załatwiania spraw podatkowych (umowy podatkowe, mediacja, konsultacje skutków podatkowych transakcji), normatywnego katalogu praw i obowiązków podatnika, zakazu orzekania na niekorzyść podatnika w postępowaniu przed organem I instancji, czy też prawa do skorygowania deklaracji przed zakończeniem postępowania podatkowego, rezygnacji z odwołania od decyzji na rzecz skargi do sądu, wydłużenia terminów do zaskarżania orzeczeń.
W projekcie zawarte zostały także regulacje, które w praktyce mogą pogorszyć sytuację podatników. Jako przykład można tu wskazać kwestię nadpłaty, a właściwe pozbawienie podatnika prawa do jej odzyskania wówczas, gdy organy podatkowe wykażą, że podatnik przerzucił w całości ciężar ekonomiczny podatku na nabywców.
Przedawnienie zobowiązań podatkowych
Obecnie obowiązująca ustawa zawiera podział na przedawnienie zobowiązań podatkowych oraz przedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.
Nowa ordynacja podatkowa w znaczący sposób zmienia regulacje dotyczące przedawnienia zobowiązania podatkowego wprowadzając jego podział na dwa odrębne okresy, tj. przedawnienie wymiaru i przedawnienie poboru.
Przedawnienie wymiaru to okres, w którym organ podatkowy musi doręczyć podatnikowi decyzję wymiarową. W przeciwieństwie do obecnej regulacji, gdzie niezbędne jest doręczenie decyzji II instancji, w nowej ordynacji wystarczające będzie doręczenie decyzji I instancji.
Termin przedawnienia będzie wynosił 3 lata lub 5 lat – w zależności od rodzaju podatku, którego dotyczy. Pięcioletni termin przedawnienia ma dotyczyć m.in. VAT, akcyzy, CIT, PIT (z pewnymi wyjątkami), innych podatków jeżeli podatnik nie złoży w terminie lub nie wykaże w niej wszystkich danych niezbędnych do dokonania wymiaru, a także decyzji o odpowiedzialności płatnika.
W obecnych przepisach termin przedawnienia – o ile nie został zawieszony lub przerwany – upływa z końcem roku kalendarzowego. W nowej ustawie przewidziano natomiast, że termin przedawnienia wymiaru biegnie od dnia, w którym upłynął termin płatności podatku wynikający z przepisów prawa podatkowego lub powstał obowiązek podatkowy, jeżeli zobowiązanie podatkowe powstaje poprzez doręczenie decyzji ustalającej jego wysokość.
Projektodawcy uwzględnili także orzecznictwo sądów administracyjnych dotyczące przedawnienia i uregulowali kwestie dotyczące przedawnienia zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do odliczenia w następnych okresach rozliczeniowych, straty itp.
Zgodnie z nowymi regulacjami termin przedawnienia wymiaru w przypadku decyzji określającej prawidłową wysokość zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do odliczenia w następnych okresach rozliczeniowych będzie biegł od dnia, w którym upłynął termin płatności podatku wynikający z przepisów prawa podatkowego dotyczący okresu, za który wykazano zwrot podatku lub nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym do odliczenia w następnych okresach rozliczeniowych. W odniesieniu zaś do straty termin przedawnienia będzie biegł od dnia, w którym upłynął termin płatności podatku wynikający z przepisów prawa podatkowego dotyczący okresu, w którym powstała strata.
Autor: Alicja Sarna, doradca podatkowy, partner w MDDP, szefowa Zespołu Postępowań Podatkowych
Cały artykuł w numerze 9/2018