Katowice jako stolica regionu od wielu lat cieszą się opinią miasta we wzorcowy sposób przechodzącego transformację od stolicy Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, którego gospodarka była oparta na przemyśle ciężkim, przede wszystkim górniczym i hutniczym, do miasta z potencjałem wielkich wydarzeń biznesowych, referencyjnych wdrożeń z zakresu rozwiązań smart city i wielu innych inicjatyw.
Już poprzednia Strategia Rozwoju Katowice 2030 zakładała, że Katowice będą miastem tzw. „4i” – zinternacjonalizowane, innowacyjne, inteligentne oraz zintegrowane. Zaktualizowany w czerwcu 2023 r. dokument również zakłada, że Katowice będą nie tylko inteligentne i innowacyjne, ale również rezylientne i metropolitalne, a samo miasto będzie stanowić o sile regionu i całej Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Do tej pory w Katowicach wdrożonych zostało kilka dobrze działających rozwiązań. Już od 2016 r. w mieście działa Katowicki Inteligentny System Monitoringu i Analizy (KISMiA). To nie tylko punkty kamerowe, których na ten moment jest już ponad 300, ale przede wszystkim analityki, które pozwalają na bardziej efektywne zarządzanie kryzysowe i szybsze reakcje służb na zdarzenia na terenie miasta. Od 2024 r., korzystając z infrastruktury KISMiA, wdrożono system ITS, który jest zintegrowany zarówno z tym systemem, jak i Systemem Dynamicznej Informacji Pasażerskiej, co pozwala bardzo dokładnie szacować czasy przejazdu na poszczególnych odcinkach. ITS to system, który skrócił czas przejazdu przez miasto o 15 proc. Działa na 112 skrzyżowaniach, automatycznie sterując sygnalizacją świetlną, co poprawia płynność ruchu. ITS informuje o zatorach ulicznych, wyświetlając komunikaty na 14 znakach zmiennej treści. Poza tym dzięki systemowi można monitorować zajętość ponad 1,7 tys. miejsc postojowych.
Zielone technologie
Równie interesującymi rozwiązaniami są te z zakresu zielonych technologii. Od 2017 r. jakość powietrza w mieście monitoruje 127 czujników. Dane wyświetlane są również na 154 ekranach informacyjnych. Przede wszystkim dostęp do takich danych pozwala reagować na przekroczenia norm i usprawnia działania, które mogą być podejmowane, żeby ograniczać emisję CO2 i pyłów zawieszonych. W budynkach użyteczności publicznej działa również system SMiS obejmujący liczniki energii elektrycznej, liczniki energii cieplnej, wodomierze, regulatory węzłów cieplnych, regulatory central wentylacyjnych, regulatory kotłowni oraz dodatkowe czujniki parametrów powietrza , co wpływa korzystnie na efektywność energetyczną, która jest kontrolowana w sposób zautomatyzowany z możliwością sterowania budynkowego.
„W Katowicach celem realizacji zadań z zakresu smart city jest poprawa jakości życia mieszkanek i mieszkańców miasta. Konsekwentnie zbieramy dane, aby poprawiać obszary takie jak bezpieczeństwo, jakość powietrza, czy przepustowość na drogach. Funkcjonujące w mieście urządzenia mają dostarczać dane, które pozwalają optymalizować decyzje”, podkreśla Marcin Krupa, prezydent Katowic.
Warto zaznaczyć również, że w Katowicach realizowane są również inne działania, które angażują społeczność lokalną, wpisując się w strategię szeroko rozumianego inteligentnego miasta. To serwisy internetowe wspierające aktywność społeczną, takie jak Katoobywatel, wCOPdrzewo, czy NaprawmyTO. Do tego dochodzi rozbudowany system rabatów i zniżek w ramach Katowickiej Karty Mieszkańca, która działa także w wersji cyfrowej. Również Budżet Obywatelski i Zielony Budżet to rozwiązania wpisujące się w smart city. W tym roku łączna pula środków to 22,6 mln zł.
Lider innowacji
Aby ułatwić dostęp do technologii i poszerzać dostępność rozwiązań zainteresowanym technologiami związanym z Internetem Rzeczy, sztuczną inteligencja i cyberbezpieczeństwem, w 2021 r. powstał pierwszy w Polsce Showroom Innowacji IoT. Showroom jest przestrzenią cyberfizyczną dostępną w Miejskim Inkubatorze Przedsiębiorczości Rawa.Ink (Teatralna 17a). To doskonała okazja, nie tylko dla sektora IoT w Polsce, by pokazać swoje dokonania, ale także dla samorządów i firm z sektora MŚP, by zapoznać się z nowościami technologicznymi i oferowanymi rozwiązaniami, z których mogą korzystać już teraz. Celem Showroomu Innowacji IoT jest również integracja firm technologicznych i umożliwienie testowania proponowanych rozwiązań oraz prowadzenie szkoleń. W centrum Katowic można m.in. sprawdzić, w jaki sposób informacje satelitarne wspomagają miasta w reagowaniu na czynniki meteo, a czujniki informują mieszkańców o aktualnym stanie powietrza w mieście. Showroom IoT przybliża technologie cyberbezpieczeństwa oraz tematykę sztucznej inteligencji. Showroom jest konsekwentnie uzupełniany o nowe rozwiązania we współpracy z Polskim Klastrem Internetu Rzeczy i Sztucznej Inteligencji SINOTAIC.
Podczas targów Intarg® w 2023 r. Miejski Inkubator Przedsiębiorczości Rawa.Ink został uhonorowany tytułem „Lidera Innowacji” w kategorii instytucja publiczna. Składa się na to konsekwentne poprawianie jakości usług i możliwości oferowanym przedsiębiorcom przez cztery lata funkcjonowania tego miejsca. W ciągu ostatnich lat jednym z najważniejszych wydarzeń, które wytyczają kalendarz działań Rawa.Ink, jest konkurs start-upowy „Kopalnia Start-upów”. Jest to pierwszy w Polsce i jak dotąd jedyny program dla start-upów realizowany własnym sumptem przez samorząd. Za kompleksowe podejście w wydobywaniu innowacji „Kopalnia” została nagrodzona wyróżnieniem w konkursie na innowacyjny samorząd Polskiej Agencji Prasowej i otrzymała tytuł „Marka Śląskie”. W ciągu trzech edycji w latach 2021–2023 katowickie start-upy otrzymały wsparcie w wysokości 1 mln zł w postaci nagród dla laureatów. „Kopalnia Start-upów” to jednak nie tylko zwykły konkurs, który polega jedynie na zaprezentowaniu innowacyjnych rozwiązań. W ciągu trzech edycji konkursu ponad 100 projektów przeszło ewaluację ekspertów, a 30 z nich (po 10 w każdej edycji konkursu) otrzymało wsparcie mentorów. W tym programie uczestnikom dostarczana jest wiedza, która pozwala rozwijać ich projekty pod względem budowania modelu biznesowego, horyzontu inwestycyjnego czy przygotowania zespołów. Konkurs nadaje nowe znaczenie pojęciu kopalni, kiedyś wydobywaliśmy węgiel, dzisiaj wydobywamy innowacje.
Hub Gamingowo-Technologiczny
Jednym ze sztandarowych projektów jest również adaptacja terenów po kopalni „Wieczorek” na Nikiszowcu na Katowicki Hub-Gamingowo Technologiczny. To kolejne działanie związane z transformacją. Projekt „Dzielnica Nowych Technologii – Katowicki Hub Gamingowo Technologiczny” otrzymał 309 mln zł dofinansowania ze środków Unii Europejskiej w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Inwestycja zakłada adaptacje ośmiu historycznych budynków oraz budowę multifunkcyjnej hali, która ma służyć szeroko rozumianej produkcji video. W sumie zagospodarowane zostanie niemal 40 tys. mkw. powierzchni użytkowej.
Ta inwestycja pokazuje, że Katowice mają potencjał, aby zostać liderem innowacji nie tylko w regionie, ale również na poziomie globalnym. Ta wizja jest konsekwentnie realizowana od końca lat 90. XX w. W ostatnich latach przybrała jednak na dynamice. Nie można zapominać, że dlatego Katowice były miastem gospodarzem COP24, 11 sesji Światowego Forum Miejskiego, a obecnie są Europejskim Miastem Nauki. Innowacyjność w Katowicach polega przede wszystkim na zrównoważonym podejściu do rozwijania różnych obszarów i aspektów życia w mieście. Kolejnym krokiem w pozycjonowaniu Katowic na globalnej mapie innowacji może być właśnie Katowicki Hub Gamingowo-Technologiczny.