Drony zazwyczaj wyposażone są w aparaty i kamery, które umożliwiają nie tylko robienie zdjęć i nagrywanie filmów, ale również podglądanie sąsiadów. Jak ustrzec mieszkańców wspólnoty przed niechcianymi intruzami?
Odpowiedzi na nurtujące pytania należy szukać w kilku aktach prawnych: Kodeksie cywilnym, Kodeksie karnym, Prawie lotniczym i Kodeksie wykroczeń. Najważniejsze jednak, z punktu widzenia analizy prawnej, jest Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy – Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków wraz z załącznikami. Określa ono podstawowe zasady funkcjonowania dronów w przestrzeni powietrznej.
Przeanalizujemy poszczególne akty prawne i zastanowimy się jakie prawa i obowiązki przysługują mieszkańcom, zarządcom nieruchomości oraz operatorom dronów.
Bezzałogowe statki powietrzne
Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze nie zawiera definicji terminu dron. Próżno jej szukać w innych aktach prawnych. Zawiera natomiast definicję statku powietrznego. Zgodnie z art. 2 pkt 1 statkiem powietrznym jest urządzenie zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż odbite od podłoża.
Drony, ze względu na brak załogi obecnej na pokładzie, brak możliwości zabierania pasażerów oraz zdalne lub automatyczne pilotowanie, możemy zakwalifikować jako bezzałogowe statki powietrzne. We wspomnianym wyżej rozporządzeniu Ministra Transportu, bezzałogowe statki powietrzne podzielone zostały na używane w celach sportowych lub rekreacyjnych (załącznik nr 6) oraz innych celach (załącznik nr 6a). Bezzałogowe statki powietrzne możemy również podzielić na te o masie startowej powyżej 150 kg i poniżej 150 kg używane w operacjach w zasięgu widoczności wzrokowej oraz o masie startowej poniżej 2 kg używane w operacjach z widokiem z pierwszej osoby (operacje, w których operator pilotuje bezzałogowy statek powietrzny lub model latający, nie utrzymując z nim bezpośredniego kontaktu wzrokowego, określając jego położenie w przestrzeni powietrznej przez obraz przekazywany w czasie rzeczywistym na ziemię przez urządzenia zamontowane na jego pokładzie).
Statki powyżej 150 kg nie są przedmiotem naszych zainteresowań, ponieważ są praktycznie niespotykane w przestrzeni powietrznej miast. Interesują nas bezzałogowe statki powietrzne o masie startowej nie większej niż 150 kg, używane wyłącznie w operacjach w zasięgu widoczności wzrokowej oraz 2 kg używane w operacjach z widokiem z pierwszej osoby wykorzystywane w celach rekreacyjnych lub sportowych.
Operator
Zgodnie z definicją przytoczonego już rozporządzenia operatorem jest osoba zdalnie pilotująca model latający, czyli drona. Bez względu na rodzaj lotu, który wykonuje, zobligowana jest do m. in. zachowania szczególnej ostrożność, unikania wszelkiego działania lub zaniechania, które mogłoby spowodować: zagrożenie bezpieczeństwa i ruchu lotniczego, zakłócenie spokoju lub porządku publicznego. Operator ponosi odpowiedzialność za decyzję o wykonaniu lotu oraz jego poprawność, a wyznaczenie i udział obserwatora w wykonywaniu lotów nie zwalnia go z odpowiedzialności za bezpieczeństwo wykonywanych operacji. Operator przed lotem powinien dokonać kontroli stanu technicznego modelu latającego i wykonywać go jedynie modelem latającym, który jest sprawny.
Gdzie latać
Jeżeli waga drona podczas lotów rekreacyjnych lub sportowych nie przekracza 600 g należy zachować bezpieczną odległość od zabudowy miejscowości, miast, osiedli lub od zgromadzeń osób na wolnym powietrzu oraz osób, pojazdów, obiektów budowlanych niebędących pod kontrolą operatora (ta odległość nie jest określona przez przepisy w metrach). To operator decyduje jakiej odległości potrzebuje, aby dron nie wyrządził nikomu krzywdy.
Jeżeli waga drona podczas lotów rekreacyjnych lub sportowych przekracza 600 g należy zachować odległość poziomą nie mniejszą niż 100 m od zabudowy miejscowości, miast, osiedli lub od zgromadzeń osób na wolnym powietrzu oraz nie mniejszą niż 30 m od osób, pojazdów lub obiektów budowlanych niebędących pod kontrolą. Operator lub osoba pomagająca mu w lotach powinna stale utrzymywać kontakt wzrokowy z dronem, tak aby łatwo mógł określić jego położenie w powietrzu i w razie konieczności uniknąć zderzenia z innymi użytkownikami przestrzeni powietrznej lub przeszkodami.
W przypadku drona używanego w operacjach z widokiem z pierwszej osoby zgodnie z zaleceniami Urzędu Lotnictwa Cywilnego nie należy latać wyżej niż 50 m nad poziomem terenu, w odległości poziomej większej niż 200 m od siebie oraz w odległości mniejszej niż 100 m od zabudowy lub od zgromadzeń osób na wolnym powietrzu.
W przestrzeni powietrznej są miejsca, nad którymi bez względu na rodzaj wykonywanego lotu, nie można latać lub należy uzyskać odpowiednie pozwolenia, należą do nich m. in. kopalnie, porty morskie i lotnicze, banki, elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków, rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i radiowe, muzea.
Ochrona praw
Do jakich przepisów może odwołać się mieszkaniec wspólnoty lub zarządca w przypadku gdy operator drona narusza jego prawa? Warto zacząć od art. 23 i 24 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny dotyczących ochrony dóbr osobistych. Zgodnie z ustawą osoba, której dobro zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W przypadku dokonanego naruszenia pokrzywdzony może żądać dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Decydując się na bardziej radykalne kroki można skorzystać z ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń. Zgodnie bowiem z art. 107 kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1500 złotych albo karze nagany. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 stycznia 2013 r., syg. akt III KK 213/12 stwierdził, iż złośliwe niepokojenie to wzbudzanie niepokoju, obawy, lęku, polegające na zakłóceniu spokoju lub innych zachowaniach wyprowadzających pokrzywdzonego z równowagi psychicznej. Osoba pokrzywdzona może również powołać się na art. 51 Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z nim osoba, która krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Jeżeli niepokojenie dronem przybiera wyraźniejszą i groźniejszą formę warto odwołać się do art. 190a Ustawy z dnia 6 czerwca 1996 r. – Kodeks karny. Zgodnie z przepisem uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudzające u niej uzasadnione okolicznościami poczucia zagrożenia lub istotne naruszenie jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Uporczywe zachowanie charakteryzuje się szczególnym nastawieniem psychicznym, wyrażającym się w nieustępliwości nękania, tj. trwaniu w swego rodzaju uporze, mimo próśb i upomnień o zaprzestanie przedmiotowych zachowań (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 lutego 2014 r., syg. akt II AKa 18/14).
Marian Iwański
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Ustawa z dnia 6 czerwca 1996 r. – Kodeks karny
Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy – Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2013 r., syg. akt III KK 213/12
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 lutego 2014 r., syg. akt II AKa 18/14