Dwie trzecie energii zużywanej do ogrzewania i chłodzenia budynków nadal pochodzi z paliw kopalnych. Aby osiągnąć bezemisyjność, Dyrektywa o efektywności energetycznej nakłada na państwa członkowskie obowiązek wycofywania paliw kopalnych oraz zakaz przyznawania pomocy finansowej na instalację kotłów na paliwa kopalne. Państwa muszą wycofać się z systemów grzewczych opartych na paliwach kopalnych ze wszystkich budynków do 2035 r., a jeżeli nie jest to wykonalne, to najpóźniej do 2040 r.
Parlament i Rada Unii Europejskiej zatwierdziły zmiany w Dyrektywie o efektywności energetycznej EED (Energy Efficiency Directive), według której nowe budynki będą zeroemisyjne do 2030 r., a wszystkie istniejące budynki powinny zostać przekształcone w budynki bezemisyjne do 2050 r. Państwa członkowskie będą musiały stosować zachęty finansowe , aby osiągnąć ten cel, w tym np. zachęty na zielone kredyty hipoteczne. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie wymóg wykorzystania aut elektrycznych w celu obniżeniu emisyjności budynków.
Zgodnie z obowiązującymi normami budowlanymi prawie 75 proc. tych zasobów jest nieefektywnych energetycznie, a 85–95 proc. istniejących budynków będzie nadal stało w 2050 r. Przy obecnym tempie dekarbonizacja sektora budowlanego musiałaby trwać kilkaset lat. Inicjowanie i wspieranie renowacji budynków ma na celu co najmniej potrojenia obecnego tempa remontów, w tym przechodzenie na bezemisyjne systemy grzewcze. Dyrektywa nakłada na Komisję Europejską obowiązek publikowania sprawozdań podsumowujących sytuację i postępy w zakresie unijnych zasobów budowlanych na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym, przede wszystkim w odniesieniu do budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej.
Zmiany w świadectwach charakterystyki budynków
Państwa członkowskie będą musiały zapewnić spełnienie minimalnych standardów charakterystyki energetycznej przez wszystkie budynki, zaczynając od budynków o najgorszej charakterystyce. Zmiany nie będą dotyczyły jednak minimalnych norm charakterystyki energetycznej dla niewielkiej grupy budynków np. budynków zabytkowych, używanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej.
Kraje UE mają przekazywać Komisji Europejskiej informacje dotyczące charakterystyki energetycznej budynków. Jeżeli nastąpi przekroczenie o 15 proc. wymogów dotyczących charakterystyki, które przyjęło państwo członkowskie, kraj powinien uzasadnić tę różnicę lub zaplanować odpowiednie działania służące ograniczeniu rozbieżności. Członkowie UE będą musieli dokonywać:
- przeglądu minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej w regularnych odstępach czasu, nie dłuższych niż pięć lat,
- aktualizować wymagania w celu uwzględnienia postępu technicznego w sektorze budowlanym,
- aktualizować krajowe cele i politykę energetyczną i klimatyczną.
Państwa członkowskie będą mogły przyjąć minimalny wymóg dotyczący charakterystyki energetycznej, w tym osiągnięcie minimalnego poziomu efektywności przegród zewnętrznych budynku, maksymalnego zużycia energii na kWh/mkw/rok, gotowości do uruchomienia ogrzewania niskotemperaturowego, pomp ciepła lub elastycznego elektrycznego ogrzewania pomieszczeń.
W myśl planowanych zmian świadectwa efektywności energetycznej trzeba będzie umieszczać w widocznym miejscu, np. w: urzędach miejskich, szkołach, sklepach, centrach handlowych, supermarkety, restauracjach, teatrach, bankach i hotelach. Państwa członkowskie zobowiązane zostały do określenia szacunkowych ekonomicznych cykli życia budynku lub elementu budynku, uwzględniając aktualne praktyki oraz doświadczenie w określaniu typowych ekonomicznych cykli życia. Wyniki tego porównania i dane użyte do osiągnięcia tych wyników kraje UE będą musiały regularnie przekazywać Komisji Europejskiej.
Pomoc finansowa
Państwa członkowskie będą mogły przyznawać pomoc na renowację budynków w celu zapewnienia zgodności z ogólnymi unijnymi normami charakterystyki energetycznej, czyli w celu osiągnięcia określonej klasy charakterystyki energetycznej, dopóki normy te nie staną się obowiązkowe. Po wprowadzeniu obowiązkowych norm państwa członkowskie będą mogły nadal przyznawać pomoc na renowację budynków i modułów budynków objętych ogólnymi unijnymi normami, jeżeli renowacja budynków będzie miała na celu osiągnięcie normy wyższej niż określona minimalna klasa charakterystyki energetycznej.
Wszystkie nowe budynki będzie trzeba projektować w taki sposób, aby zoptymalizować ich potencjał wytwarzania energii słonecznej na podstawie napromieniowania słonecznego obiektu i umożliwić późniejszą instalację technologii energii słonecznej. Ponadto państwa członkowskie będą musiały zapewnić możliwość zamontowania odpowiednich instalacji słonecznych na nowych budynkach, zarówno mieszkalnych, jak i niemieszkalnych, oraz na istniejących budynkach niemieszkalnych. Państwa członkowskie będą musiały ustanowić wsparcie dla systemów dachowych, w tym w połączeniu z magazynowaniem energii i pompami ciepła, w oparciu o przewidywalne okresy zwrotu inwestycji, które powinny być krótsze niż 10 lat.
Krajowe plany renowacji budynków
Aby osiągnąć wysoką efektywność energetyczną i dekarbonizację zasobów budowlanych oraz przekształcić istniejące budynki w budynki bezemisyjne do 2050 r., państwa członkowskie będą musiały ustanowić krajowe plany renowacji budynków, które zastąpią długoterminowe strategie renowacji. Plan renowacji określi dobrowolne paszporty renowacji, które pomogą właścicielom i inwestorom w zaplanowaniu najlepszego harmonogramu i zakresu interwencji. Państwa członkowskie będą musiały wspierać finansowo paszporty renowacji w ramach krajowych planów renowacji budynków.
Ponadto każde z państw będzie musiało przygotować i przedłożyć Komisji Europejskiej projekt swojego planu renowacji budynków. Będzie musiało również uwzględnić w krajowym planie renowacji budynków wszystkie zalecenia Komisji Europejskiej.
Państwa członkowskie będą musiały wprowadzić krajowe strategie przemysłowe w zakresie produkcji na dużą skalę prefabrykowanych elementów budynków, które można dostosowywać lokalnie do celów renowacji budynków i które pełnić będą różne funkcje, w tym energotwórczą, a także izolacji i zielonej infrastruktury. Powinny one również promować różnorodność biologiczną, gospodarkę wodną, dostępność i mobilność.
Wykorzystanie aut elektrycznych
Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek wykorzystania aut elektrycznych w obniżeniu emisyjności budynków. Pojazdy elektryczne zdolne do dwukierunkowego ładowania zwiększają wydajność budynków i systemu elektroenergetycznego w celu zrównoważenia podaży energii i popytu. Dyrektywa wymaga dostosowania przepisów prawa, które będą sprzyjały instalowaniu infrastruktury do ładowania na parkingach należących do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Ponadto w prawie krajowym państwa członkowskie powinny wpisać minimalną liczbę miejsc parkingowych dla rowerów.
Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek stosowania zachęt finansowych na rzecz renowacji energetycznych budynków, dostosowanych do potrzeb różnych właścicieli i najemców. Pieniądze na ten cel powinny promować energooszczędne „zielone” kredyty hipoteczne z zabezpieczeniami społecznymi na potrzeby certyfikowanych energooszczędnych renowacji budynków, a także wspierać inwestycje organów publicznych w energooszczędne zasoby budowlane np. poprzez partnerstwa publiczno-prywatne lub umowy o poprawę efektywności energetycznej.
Państwa członkowskie będą musiały przeznaczać pieniądze z Europejskiego Funduszu Społecznego na szkolenie techniczne pracowników w zakresie efektywności energetycznej w sektorze budowlanym i sektorze renowacji oraz tworzyć rejestry wykwalifikowanych specjalistów w tym obszarze.
Niezależny system kontroli
Państwa członkowskie będą musiały zapewnić niezależny system kontroli świadectw charakterystyki energetycznej oraz wprowadzić niezależne systemy kontroli paszportów renowacji, wskaźników gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci ogrzewania i klimatyzacji i sprawozdań z przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji.
Aneta Mościcka
prawnik
Artykuł ukazał się w czerwcowym wydaniu „Wspólnoty Mieszkaniowej” w 2024 r.