Pytanie. Na ścianie budynku wspólnoty (wspólnota liczy 4 lokale) znajduje się skrzynka gazowa, do której prowadzą zardzewiałe rury. Kto powinien wymienić ten fragment instalacji gazowej?
Odpowiedź: Obowiązek wymiany zużytych części instalacji gazowej (wewnętrznej) spoczywa na wspólnocie.
Uzasadnienie: Zgodnie z art. 49 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 ze zm., dalej: kc) urządzenia służące m.in. doprowadzaniu gazu oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli „wchodzą w skład przedsiębiorstwa”. Właściciel instalacji (ponoszący koszty budowy urządzeń) może żądać ich wykupienia przez przedsiębiorstwo energetyczne.
Zgodnie z art. 62 ust. 1 lit. c ustawy – Prawo budowlane (Dz.U. z 1994 r. Nr 89 poz. 414 ze zm., dalej: pb), przegląd instalacji gazowych powinien być wykonywany przez właściciela lub zarządcę nieruchomości co najmniej raz w roku. Podmioty te są zobligowane do kontroli i konserwacji instalacji. Przepisy wykonawcze do pb niejednolicie definiują instalację gazową. Podążając za definicją rozporządzenia w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. z 1999 r. Nr 74 poz. 836 ze zm.), instalacja gazowa to: układ przewodów gazowych w budynku wraz z armaturą, wyposażeniem i urządzeniami gazowymi, mający początek w miejscu połączenia przewodu z kurkiem głównym gazowym odcinającym tę instalację od przyłącza, a zakończenie na urządzeniach gazowych wraz z tymi urządzeniami. W tym miejscu trzeba wskazać, że osobną (aczkolwiek zbliżoną) definicję instalacji wewnętrznej zawiera art. 156 § 2-4 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 3 poz. 1065 ze zm.)
Orzecznictwo pozwoliło wypracować pomocnicze kryteria oceny. Powinna być ona dokonywana w sposób zindywidualizowany. Pamiętać należy, że z chwilą połączenia z siecią instalacja (np. gazowa) staje się niejako odrębnym przedmiotem obrotu prawnorzeczowego. Zasadniczo podmiot finansujący wybudowanie instalacji jest jej właścicielem, ale zasada ta ma pewne ograniczenia. W przedstawionym stanie faktycznym istotna jest jednak ocena, gdzie przebiega granica pomiędzy siecią główną a instalacją wewnętrzną. Zachowuje swoją aktualność pogląd Sądu Najwyższego nakazujący dokonanie oceny funkcjonalnego powiązania elementów instalacji. Jeśli związek ten nie jest tak silny, rzecz – mimo że obiektywnie stanowi element instalacji doprowadzającej gaz – nie przechodzi na własność przedsiębiorcy energetycznego (uchwała Sądu Najwyższego z 8 marca 2006 r., sygn. akt III CZP 105/05, postanowienie Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2009 r., sygn. akt IV CSK 511/08). We wzmiankowanej uchwale podkreślano, że art. 49 kc wskazuje wprost o urządzeniach doprowadzających lub odprowadzających m.in. gaz, co doprowadziło do przyjęcia, że elementami sieci nie będą „instalacje wewnętrzne producentów wymienionych mediów, stanowiące części składowe nieruchomości gruntowych lub budynkowych, z którymi są trwale połączone” (nie jest to jedyny pogląd).
Wprowadzenie to pozwala jednak stwierdzić, że skrzynka rozdzielcza – w której zazwyczaj znajduje się np. licznik – nie jest infrastrukturą „silnie powiązaną” z instalacją główną. Ocena dokonywana jest z punktu widzenia bezpieczeństwa dostaw energetycznych i ustawowych zadań stawianych przed przedsiębiorstwami energetycznymi – niezależnie od ulokowania skrzynki. Element ten wchodzi w skład instalacji wewnętrznej, co wynika pośrednio z wykładni aktów wykonawczych do pb. W świetle zawartych uwag początkowych – wymiana skrzynki spoczywa na właścicielu lub zarządcy nieruchomości. Nie ulega wątpliwości, że przewody odchodzące od skrzynki także należą do instalacji wewnętrznej.
dr Karol Popławski
prawnik